LTS: Từ số này, xuất hiện luân phiên với mục Giá trị sống sẽ là những cuộc Trò chuyện đầu tuần vào mỗi thứ hai. Nhân vật của Trò chuyện đầu tuần sẽ trao đổi những suy nghĩ thời cuộc, bài học thương trường, kinh nghiệm làm ăn... gần gũi với đời thường hơn, nhưng cũng nhằm mục đích chia sẻ những trải nghiệm cá nhân hướng tới giá trị sống phổ quát của cộng đồng.
Ông Đàm Văn Hưng, chủ cơ sở bưởi da xanh Hương Miền Tây
Biết chia cho nông dân mới bền được
SGTT.VN - Chỉ cần giữ uy tín bằng việc chọn lọc trái đẹp, thật ngon, cộng với nhãn hiệu bưởi da xanh Bến Tre “Hương Miền Tây” được đăng ký bảo hộ độc quyền, chủ vựa trái cây Đàm Văn Hưng dư sức làm giàu. Thế nhưng, hơn chục tỉ đồng thay vì bỏ vào ngân hàng hưởng lãi, ông đổ vào đầu tư nhà máy xử lý và bảo quản bưởi da xanh theo tiêu chuẩn GAP. Ông cho rằng mình không liều:
Tôi không mạo hiểm, không liều, mà đầu tư có suy tính và cho rằng mình phải dám cùng nông dân đi theo quy trình VietGAP, rồi GlobalGAP (dự kiến cuối năm nay đạt), đây là chiến lược lâu dài đối với bưởi da xanh. Trước đây, tôi kinh doanh cam sành, loại trái này tuy cũng được trồng nhiều ở Nam bộ nhưng khó phát triển mạnh vì chất lượng không ổn định, nông dân khó kiểm soát được sâu bệnh trên cây cam, một khi vùng trồng đã bị nhiễm bệnh hoặc cây bị già cỗi thì không thể trồng lại trên đất cũ. Cây bưởi da xanh “dễ tính” hơn. Khi phát hiện bưởi da xanh đặc biệt hạp với thổ nhưỡng Bến Tre, thấy bán được giá cao mà ngày càng nhiều người tiêu dùng ưa chuộng, nông dân đã nhân rộng diện tích rất nhanh.
Quyết định chuyển qua kinh doanh bưởi da xanh, điều thuận lợi đầu tiên đối với tôi là chất lượng bưởi da xanh đã được khẳng định qua nhiều lần nhà vườn ở Bến Tre mang bưởi da xanh đi thi trái ngon và liên tục đoạt giải nhất, nhì. Một số nhà vườn đã có ý thức xây dựng thương hiệu bưởi da xanh của riêng họ, đó là nền tảng để vận động nhà vườn làm qui trình GAP. Song, nếu không có người chăm lo cho khâu tiêu thụ, để nhà vườn tự trồng, tự bán thì qui trình GAP không thể hoàn thiện khi ra thị trường bưởi trồng theo quy trình GAP hay không đều có giá như nhau.
Chúng tôi biết bưởi da xanh lần đầu tiên qua một hội chợ nông nghiệp do TP.HCM tổ chức cách đây khoảng mười năm. Lúc đó đã có vài nhà vườn làm thương hiệu cho bưởi da xanh do chính mình trồng, nhưng qua thời gian thì không còn thấy họ duy trì hình ảnh tốt nữa theo cả hai nghĩa quảng bá và chất lượng trái. Theo ông vì sao?
Thu mỗi năm không dưới 100 triệu đồng trên một công bưởi, chuyện tưởng khó tin nhưng nông dân đã làm được. Đúng là nhiều nhà vườn có vườn bưởi rất tốt, cho trái rất ngon, khi tiêu thụ được nhiều họ lại sinh chủ quan, trồng thêm bằng những cây giống không đạt chất lượng, nên mất uy tín. Không ít nhà vườn nổi tiếng nhờ chất lượng trái bưởi da xanh do mình trồng, từ đó họ nảy sinh làm cây giống, đăng ký thương hiệu cho cả cây giống bưởi da xanh. Đáng tiếc là nhà vườn ham lợi, làm cây giống không đúng tiêu chuẩn, rồi dán nhãn vô bán, khi bị phát hiện thì tiếng tăm nhà vườn mất luôn. Đó là những bài học “bán rẻ thương hiệu” rất đáng tiếc.
Tôi mong các trung tâm cây giống làm sao cung cấp giống tốt thật sự cho nông dân. Nếu không đặt tâm huyết từ cây giống thì ảnh hưởng trong tương lai rất lớn cho thương hiệu bưởi da xanh, nhất là ở Bến Tre. Cơ sở Hương Miền Tây hiện đang liên kết trồng bưởi da xanh theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP với một số tổ hợp tác ở Bến Tre, chúng tôi đặt nông dân trồng theo quy cách của mình để kiểm soát chất lượng bưởi có hương vị đều nhau, nên tôi rất quan tâm đến giống.
Động lực nào khiến ông đặt hết tâm huyết, say sưa với bưởi da xanh như thế?
Thật tình đầu tiên là vì kinh tế gia đình. Giờ đã vượt qua khó khăn, đến lúc góp phần cho xã hội chính là phát triển cả cho mình. Với hai giai đoạn đầu tư nhà máy vừa qua hết gần 17 tỉ đồng, nhẩm tính nếu gửi ngân hàng thì gia đình cũng có thu nhập dư sống. Khổ nỗi vô nghề kinh doanh bưởi da xanh rồi thấy thành cái nghiệp của đời mình, nghĩ người tiêu dùng đã tín nhiệm mua sản phẩm của mình, giúp mình làm giàu thì mình phải tôn trọng người ta. Tôi muốn truyền suy nghĩ này cho nông dân. Mặt khác, cũng cảm ơn nông dân vì nhờ họ trồng được trái ngon mà tôi giữ được uy tín với người tiêu dùng và có điều kiện nâng giá trị của trái bưởi. Hiện tôi chỉ đóng góp làm hài hoà quyền lợi giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng. Mình biết cách làm gia tăng giá trị sản phẩm của nông dân nhưng phải biết chia lại lợi nhuận cho nông dân mới bền được. Rất vui là tôi luôn nhận được sự ủng hộ của những người trong gia đình.
Tính toán thế nào mà ông dám xây dựng một nhà máy xử lý và bảo quản bưởi sạch theo tiêu chuẩn GAP với công suất thiết kế đến 60 tấn/ngày và còn dự định nâng lên 100 tấn/ngày vào năm 2015?
Bưởi da xanh đã thật sự mang lại nguồn lợi kinh tế lớn cho nông dân ở Bến Tre, vì thế dự án phát triển 4.000ha bưởi da xanh của tỉnh thực hiện nhanh chóng. Thấy Bến Tre thu lợi lớn, nông dân ở Tiền Giang, Vĩnh Long, Trà Vinh, Cần Thơ, rồi nhà vườn ở các tỉnh miền Đông Nam bộ cũng trồng. Với diện tích mở rộng như vậy thì vài năm nữa sản lượng bưởi da xanh rất lớn. Hiện nay mỗi ngày cơ sở Hương Miền Tây của tôi có thể xử lý 30 – 40 tấn bưởi/ngày. Nếu mình không tính toán trước công suất nhà máy và không lo trước thị trường, mà chờ sản lượng nhiều mới bắt đầu đi tìm thị trường, mới xây dựng nhà máy thì muộn. Nông dân hay mau nản, trồng ra mà thấy ế ẩm một năm là họ dao động liền, có người chặt cây ngay. Định ra công suất nhà máy đồng nghĩa với việc tôi đặt ra cho mình quyết tâm mở rộng thị trường cho bưởi da xanh. Tôi nghĩ mình đang làm tốt việc này khi vừa cùng nông dân xây dựng hình ảnh thương hiệu bưởi da xanh Bến Tre ở thị trường trong nước, vừa tạo nguồn tiêu thụ ở nước ngoài như Đức, Canada và một số nước châu Á.
Cảm ơn nông dân vì nhờ họ trồng được trái ngon mà tôi giữ được uy tín với người tiêu dùng và có điều kiện nâng giá trị của trái bưởi.
|
Đến giờ, thử nhìn lại thị trường trái cây nhiệt đới ở Việt Nam và trên thế giới, nhiều loại trái cây Việt Nam có chất lượng ngon, được ưa chuộng như xoài, sầu riêng, măng cụt, thanh long, chôm chôm… đang đối mặt với sự cạnh tranh khi một số nước cũng trồng được. Riêng bưởi da xanh thì hầu như nông dân một số địa bàn ở miền Tây Nam bộ, nhất là Bến Tre đang nắm lợi thế, theo tôi là nhờ thiên nhiên đã ban tặng cho họ vùng đất phù hợp nhất để có chất lượng bưởi ngon nhất. Thế nhưng, nếu nông dân cứ canh tác tự do, không định hướng lâu dài thì có lúc sẽ tự đánh mất lợi thế đó. Tiêu chuẩn không phải do doanh nghiệp đặt ra mà cũng không phải do Nhà nước đặt ra làm khó nông dân, mà do người tiêu dùng đặt ra. Người tiêu dùng trong nước cũng có yêu cầu cao không thua nước ngoài, tới giai đoạn ăn ngon mà mẫu mã phải đẹp, yên tâm an toàn sức khoẻ. Nếu không ý thức để cung vượt cầu, nhất là đối với trái cây trồng không theo tiêu chuẩn nào thì sẽ không tiêu thụ hết.
Ông không làm vườn, nhưng chọn gắn kinh doanh với nhà vườn. Ông nghĩ sao khi rất nhiều người trẻ ở nông thôn không còn muốn gắn với nghề nông, thích lên thành thị làm công nhân hơn?
Nhiều thanh niên bỏ quê lên thành, đó là một thực tế đang diễn ra, nguyên nhân vì người ta thiếu niềm tin vào thu nhập ổn định của nghề nông trước khi nói tới làm giàu, thành danh nhờ làm nông. Họ làm có thu nhập nhiều hơn ở quê thật, nhưng chi tiêu cũng nhiều hơn nên cũng không dư dả. Thật ra ở quê còn nhiều việc để làm. Ở Bến Tre, những nhà trồng bưởi hầu như không có con đi làm xa vì hiệu quả vườn bưởi cao. Nhà máy đóng gói bưởi của tôi tuy chưa lớn, cũng giải quyết việc làm cho 50 – 60 lao động. Một số thanh niên đã không đi xa nữa mà làm cho nhà máy tôi. Tôi nghĩ Nhà nước nên hỗ trợ nhiều hơn cho nông dân, không phải là tiền, mà nông dân cần giống tốt, cần sự hỗ trợ kỹ thuật tăng giá trị nông sản, cần người đi mở thị trường.
Riêng tôi cũng đã thuyết phục con gái về tham gia vào công việc của cơ sở Hương Miền Tây đang làm. Tôi tâm sự với con: kiếm tiền là để nuôi sống gia đình, để làm giàu nhưng phải biết giới hạn bao nhiêu là đủ, chứ không phải cứ kiếm thật nhiều tiền là hạnh phúc. Nếu mình có tám biệt thự thì cũng chỉ ngủ trên một cái giường. Tiền bạc hiện nay mình cũng chẳng bằng ai, nhưng tư tưởng mình giàu, mình làm dư mà không dám hỗ trợ ai thì tiền dư không ý nghĩa gì. Tôi khuyên con về vì nông thôn thật sự cần người giỏi giang.
Tôi dự định đến năm 2016 có văn phòng đại diện ở Đức để có thể bán bưởi thẳng sang một số siêu thị, chứ không qua trung gian nữa.
Được biết, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự, ông về học nghề thợ máy. Vì sao ông lại đi bán trái cây?
Tôi thấy mình hạp với nghề kinh doanh trái cây. Nghề này đến như một cái duyên. Làm nghề khác không hứng thú, nhưng đi bán trái cây thì ngày càng đam mê. Khi bán dạo, cực mà đã vui rồi, chứ không phải đến lúc làm ăn khấm khá lên mới vui. Bán dạo mấy năm, có vốn, năm 1996 tôi mới đi trái cây, chủ yếu là cam sành từ Bến Tre lên Sài Gòn bỏ mối cho các vựa ở chợ Cầu Muối, còn vợ tôi ở quê chuyên lo gom hàng. Năm 1999, thấy thị trường Hà Nội ăn giá cao nhưng vì đường dài ít ai đi hàng, trong khi hàng lên Sài Gòn nhiều người làm quá, nên tôi quyết định chọn thị trường Hà Nội làm chính và tôi đã chọn không sai.
Tôi nghĩ mình đã cố gắng hài hoà hai giá trị: giữ tình làng nghĩa xóm bằng cách làm sao vừa lợi cho mình vừa lợi cho bà con làm vườn, mình không chỉ lo mua để bán mà còn có trách nhiệm với họ.
|
Việc tôi chuyển qua kinh doanh bưởi da xanh là mặt hàng chính cũng có kỷ niệm đáng nhớ. Hồi bỏ hàng, ở Sài Gòn chưa làm bưởi da xanh. Năm 2000 ở Sài Gòn cũng chưa nhiều người biết bưởi da xanh, nhưng khi thấy bưởi da xanh ai ăn rồi cũng thích, tôi đưa ra bán ở Hà Nội trước. Lô hàng đi đầu tiên là vào năm 2001, đưa bưởi ra chào cho tiểu thương chợ Long Biên bán, họ chê bưởi da xanh trông vẻ bề ngoài xấu xí. Không nản lòng, tôi cứ xẻ mời người ta ăn. Mời ăn riết rồi một nhóm người ở chợ Long Biên bắt đầu thích. Người đầu tiên nhận bưởi da xanh bán thử cũng bảo mang ra từ từ thôi, sợ họ không bán được thì tôi lỗ đứt vốn. Lúc đó bưởi da xanh rẻ, tôi nghĩ một lần chở ra vài bội cũng chẳng bao nhiêu tiền, coi như có lỗ thì lấy tiền lời cam bù qua. Thời đó bỏ hàng cho các vựa ở Sài Gòn hay Hà Nội gì họ cũng chỉ nhận bán ăn cò 5 – 10%, mình giao hàng cho giá, họ bán tới đâu mới trả tiền đến đó, bán không hết họ trả mình cũng phải lấy lại. Ba năm sau, Hà Nội ăn hàng mỗi ngày 3 – 4 tấn, rồi cứ thế tăng lên. Tôi biết vị trí trái bưởi da xanh trên thị trường đã có. Sau này tôi thay đổi cách giao hàng, phân loại bưởi rồi giao đứt bán đoạn theo từng giá, các vựa tự định giá bán ra. Giờ các đại lý bán bưởi da xanh đều theo hình thức “cắt giá” trước, không bán ăn cò nữa. Cũng chính nhờ vậy mà tôi chủ động được việc định trước giá mua bưởi cho nông dân.
Nhiều người nói người kinh doanh không có tình, cứ có lợi thì làm, nhưng với người nông dân thì tình làng nghĩa xóm rất quan trọng. Ông có bị đối nghịch giữa hai giá trị sống này?
Tôi nghĩ mình đã cố gắng hài hoà hai giá trị: giữ tình làng nghĩa xóm bằng cách làm sao vừa lợi cho mình vừa lợi cho bà con làm vườn, mình không chỉ lo mua để bán mà còn có trách nhiệm với họ. Khi thị trường hút hàng thì ai cũng tranh mua, khi ế hàng thì bỏ mặc nhà vườn, nông dân chịu cảnh đó quá nhiều. Giờ đến lúc giữa người kinh doanh với nhà vườn, cùng đồng tâm làm ra sản phẩm tốt, có khó khăn cùng vượt qua. Tuy nhiên, mình có trách nhiệm bằng cách bao tiêu, thì nông dân cũng phải thay đổi suy nghĩ trong sản xuất theo đòi hỏi chất lượng ngày càng cao. Những nhà vườn trồng bưởi da xanh đã cũng thấy phải hài hoà hai giá trị đó. Họ thay đổi, canh tác theo tiêu chuẩn GAP, đến lúc thu hoạch chỉ lo thu tiền, không cần phải lo việc hái trái chở đi bán bởi tôi mua tận nhà. Từ thay đổi nhận thức giữa hai bên mà hình thành chuỗi giá trị sản xuất tốt, tiêu thụ tốt cho trái bưởi da xanh. Tôi nghĩ đó là một cách sống “tối lửa tắt đèn có nhau” theo tinh thần mới. Giờ nhiều công ty có vốn rất mạnh, nhưng thua mình về thời gian gắn bó với nông dân nên họ muốn có bưởi cũng phải mua qua Hương Miền Tây. Đó là cái giá trị không mua bằng tiền được.
thực hiện: Các Ngọc
